Verschil moet er zijn?

Aan het begin van deze maand vroeg mijn collega/vertaler in het kader van een documentaire die hij in zijn vrije tijd maakt: “wat versta jij onder vrijheid?” Het idee was dat hij verschillende mensen zou vragen naar hun mening en daardoor zou laten zien hoe het afhangt van je situatie wat het antwoord op deze vraag is. Ik dacht even na en formuleerde: “de mogelijkheid om de keuzes te kunnen maken die je wilt, op elk gebied van je leven”.
De vraag zette me natuurlijk meer aan het denken. Wat zou bijvoorbeeld een bedelaar antwoorden? En hoe verschillend is dit antwoord voor een monnik, een rijke Cambodjaan en voor ons? Op de behoefte piramide van Maslov is het voor ons vrij normaal dat wij nadenken over persoonlijke vrijheid, maar ik vermoed dat het jochie dat lijmsnuiver is vooral geïnteresseerd is in genoeg eten en een beter huis? Het zal een interessante documentaire worden…
Drie weken later kwam de vraag weer terug, toen ik in een privé kliniek aan een infuus gelegd werd en opeens geen kant meer op kan. Niet alleen ben ik mijn letterlijke vrijheid kwijt, ook realiseer ik me dat mijn gezondheid op dit moment mijn vrijheid belemmerd. Natuurlijk weet ik dat het vooral een lástige ziekte is, die als je hem goed verzorgd niet heel ernstig hoeft te zijn en ik besef weer hoe gelukkig ik mag zijn met een lichaam dat werkt en doet wat het moet. Net als bij ieder griepje (waarbij ik weet dat ik na drie dagen toch echt weer rondhuppel) realiseer ik me hoe ontzettend dankbaar mag zijn met zo’n gestel (en dat ik niet moet zeuren om de rest ;-)!). Mijn collega/vertaler komt me opzoeken in het ziekenhuis en hoort dat ik zeg dat de dokter heeft gezegd “tja, het is geen gevangenis hier, maar ik zou je toch graag nog houden tot na het weekend” en merkt fijntjes op: “je idee van vrijheid is zeker wel wat anders nu?”
Zoals jullie gelezen hebben, mag ik na 8 dagen het ziekenhuis weer verlaten en na twee weken thuis bijkomen ben ik deze week weer begonnen met halve dagen werken. Het valt nog wat tegen qua moeheid, maar dat schijnt erbij te horen. Zo’n ervaring met het medisch stelsel van een ander land laat je ook weer realiseren hoe er altijd verschil zal blijven tussen mij en de Cambodjaan en hoe we als Westerling zo enorm veel meer bevoordeeld zijn. Ik voel me niet goed, denk dat ik dengue heb, bel VSO, ga naar een privé-kliniek, wordt 8 dagen lang in een aircon kamer gelegd, met eten van een geweldig Frans restaurant in de buurt (het is het overwegen waard…;-)) en alle zorg die ik nodig heb. Als ik de kliniek verlaat, hoef ik alleen een handtekening te zetten voor de verzekering en begrijp ik aan het eind bedrag (dat in mijn termen bijna een half jaar salaris is) dat dit voor een gemiddelde Cambodjaan gewoon nooit op te brengen is. We hebben VSO gekozen omdat het lokale salaris in ieder geval enigszins meer nabijheid bij de bevolking brengt. Maar in zo’n situatie is het duidelijk dat er altijd een groot verschil zal blijven. Misschien is dat wel het moeilijkste voor mij in deze situatie: wanneer zal er eindelijk meer gelijkheid komen tussen arm en rijk? Voor een Cambodjaan is dit niet echt een issue: als je arm bent is dat vast een straf voor wat je in je vorige leven hebt gedaan en als je rijk bent, heb je het goed gedaan in dit leven. De meeste Cambodjanen hopen natuurlijk zelf ook rijk te worden (maar wat is daar nieuw aan in deze wereld) en kijken op tegen de mensen die zo slim zijn geweest om de kansen te grijpen om rijk te worden. Dat dit ook kan zijn dat als minister je eigen land verkoopt aan buitenlandse bedrijven, of als directeur door corruptie heel wat geld in je eigen zak weet te stoppen, lijkt niet zo'n issue te zijn. Maar dat zal ik waarschijnlijk nooit begrijpen.
En uiteindelijk zijn we er natuurlijk net zo schuldig aan: als we na deze drie weken een verwendagje aangeboden krijgen in een resort in Battambang, is het een oase op zich. Maar we besluiten er toch maar erg van te genieten!